Obrona cywilna

 Obrona cywilna

Pod pojęciem obrony cywilnej / ochrony ludności / ochrony cywilnej / należy rozumieć zapewnienie bezpieczeństwa ludziom, ich mieniu i środowisku przed wypadkami i klęskami każdego rodzaju. Innymi słowy - zgodnie z przepisami prawa - obrona cywilna RP jest pozamilitarnym elementem systemu obronnego państwa i stanowi kompleks wewnętrznie skoordynowanych interdyscyplinarnych przedsięwzięć o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, logistycznym i inwestycyjnym.

Elementy powyższej definicji świadczą o humanitarnej istocie obrony cywilnej i stawiają ją na należnym miejscu w systemie obronnym państwa. Początki obrony cywilnej sięgają I wojny światowej. Pierwsze bomby zrzucone z samolotów wojskowych na Paryż, Piotrogród i Freiburg dowiodły, że należy się liczyć z możliwością przenikania na zaplecza wojujących stron i niszczenia obiektów cywilnych. Dlatego też w poszczególnych państwach zaczęto tworzyć system obronny, chroniącego wnętrze danego kraju. Francja, Wielka Brytania i Niemcy jako pierwsze zaczęły konkretyzować te zamiary, tworząc system zwany obroną przeciwlotniczą. Zrozumienie potrzeby organizacji ochrony ludności cywilnej zaowocowało w Polsce utworzeniem w latach dwudziestych dwudziestego wieku Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej i Ligi Obrony Powietrznej Państwa.

Ustawa sejmowa z 1934 roku o obronie przeciwlotniczej zainicjowała proces kształtowania się sfery obronności kraju, noszącej znamiona współczesnej obrony cywilnej, której etapy rozwoju można ująć w następujące ramy czasowe:

• 1922 - 1939 - Ochrona Przeciwlotnicza i Przeciwgazowa;
• 1939 - 1945 - Samoobrona ludności w czasie wojny i okupacji;
• 1945 - 1964 - Terenowa Obrona Przeciwlotnicza;
• 1964 - 1973 - Powszechna Samoobrona;
• od 1973 - Obrona Cywilna.

Całokształt zagadnień dotyczących ochrony ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych ujęto w Konwencjach Genewskich przyjętych 12. sierpnia 1949 r.,które Polska ratyfikowała w 1954 r. Są to:

• I konwencja o ochronie osób cywilnych i chorych w armiach czynnych;
• II konwencja o polepszaniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu;
• III konwencja o traktowaniu jeńców wojennych;
• IV konwencja o ochronie osób cywilnych podczas wojny.

Uzupełnieniem Konwencji Genewskich są dwa Protokoły Dodatkowe z 1977 r.:

• I - dotyczy ochrony ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym;
• II - dotyczy ochrony ofiar konfliktów nie mających charakteru międzynarodowego.

Polska ratyfikowała oba Protokoły dopiero we wrześniu 1991 r.

Służba w Obronie Cywilnej

Podstawy pawne

Podstawę prawną do tworzenia, przygotowania do działania i wykorzystywania formacji obrony cywilnej stanowią:

• ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2002 r. Nr 21,

poz. 205 z póź. zmian.) a zwłaszcza:
art. 2 w związku z art. 22 pkt 2 i 3,
art. 138, 139 oraz art. 142 ust. 1 pkt 2,
art. 148 i 149.

• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz.U. Nr 96, poz. 850),
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 września 2002 r. w sprawie odbywania służby w obronie cywilnej (Dz.U. Nr 169, poz. 1391).

Obowiązek obywateli w zakresie obrony cywilnej polega na:

• odbywaniu służby w obronie cywilnej, przysposobienia obronnego młodzieży szkolnej, szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony ludności,
• wykonywaniu innych zadań.

Służbę w obronie cywilnej odbywa się w formacjach obrony cywilnej, jednakże może być ona odbywana również w jednostkach organizacyjnych niebędących formacjami obrony cywilnej, określonych przez Radę Ministrów.

Obowiązek służby w obronie cywilnej polega na:

• odbywaniu w czasie pokoju zasadniczej służby lub szkolenia poborowych oraz ćwiczeń,
• pełnieniu w czasie wojny czynnej służby.

Obowiązkowi służby w obronie cywilnej podlegają:

• poborowi uznani za zdolnych do służby wojskowej, przeznaczeni do odbycia:
• zasadniczej służby w oddziałach obrony cywilnej, jeżeli nie korzystają z odroczenia zasadniczej służby wojskowej,
• szkolenia poborowych w tych oddziałach.

Przeznaczeni do tej służby:

• żołnierze rezerwy nieprzewidziani do służby wojskowej albo do służby w jednostkach zmilitaryzowanych,
• mężczyźni nie podlegający obowiązkowi służby wojskowej, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia,
• kobiety począwszy od 1 stycznia roku, w którym kończą 18 lat życia, do końca roku kalendarzowego, kalendarzowego którym kończą 50 lat życia.

Obowiązkowi odbycia szkolenia poborowych w jednostkach organizacyjnych obrony cywilnej mogą być również poddani przedpoborowi uznani za zdolnych do służby wojskowej, którzy zgłosili się ochotniczo do tego szkolenia.

Obowiązkowi służby w obronie cywilnej nie podlegają:

• osoby o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy (zaliczane do jednej z grup inwalidów),
• kobiety w ciąży i w okresie 6 miesięcy po porodzie,
• osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8,
• osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8 lub 16 lub nad osobami wspólnie zamieszkałymi o całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji (zaliczonymi do I grupy inwalidów) albo obłożnie chorymi, jeżeli opieki tej nie można powierzyć innej osobie.

Jednostki organizacyjne Obrony Cywilnej

Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej.
Składają się one z oddziałów obrony cywilnej przeznaczonych do wykonywania zadań ogólnych lub specjalnych oraz innych jednostek tych formacji.

Formacje obrony cywilnej tworzą w drodze rozporządzenia ministrowie, a wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) – w drodze zarządzenia, uwzględniając w szczególności:

• skalę występujących zagrożeń,
• rodzaj formacji,
• ich przeznaczenie,
• stan osobowy,
• organizację wewnętrzną.

Należy zaznaczyć, że formacje obrony cywilnej mogą tworzyć także pracodawcy.

Rodzaje formacji obronnych.
Formacjami obrony cywilnej przeznaczonymi do wykonywania zadań ogólnych są oddziały i pododdziały ratownictwa ogólnego.

Formacjami obrony cywilnej przeznaczonymi do wykonywania zadań specjalnych są oddziały i pododdziały:

• pierwszej pomocy medycznej,
• likwidacji skażeń,
• ratownictwa budowlanego,
• ratownictwa komunalnego,
• ratownictwa energetycznego,
• schronowe,
• przeciwpożarowe,
• porządkowo ochronne,
• łączności,
• zaopatrzenia,
• wykrywania i alarmowania,
• ochrony płodów rolnych,
• ochrony produktów żywnościowych,
• ochrony zwierząt gospodarskich pasz,
• ratownictwa chemicznego,
• ratownictwa przeciwpowodziowego,
• budowy i odbudowy awaryjnych ujęć wody.