• EN
  • DE
  • UA

Koniowo

Warto zwrócić uwagę na Kościół filialny Matki Królowej Polski z wyposażaniem (dawny kościół ewangelicki), cmentarz przykościelny z połowy XVIII wieku z krzyżami nagrobnymi i murem cmentarza oraz bramą z początku XX wieku,. Ponadto we wsi znajduje się dom szachulcowy z początku XX wieku i budynek dawnego zboru staroluterańskiego z II poł. XIX wieku. 0,2 km na północ od wsi znajduje się kompleks rybnych stawów położonych na południowym skraju masywu lasów milickich ze stanowiskiem rzadkich gatunków ptaków wodnych i godowisk płazów o pow. ok. 40 ha.
Ciekawostką jest, iż na terenach miejscowości występują objęte ścisłą ochroną orzeł bielik, sóweczka, zimorodek oraz krogulec, należące do rzadkich okazów ptaków.

Dawne nazwy miejscowości: Caynowe – 1743, Kainowa – 1785, Cainowa, Gross – i Klein, Koniowo – 1845, Cainowe, Koniowo do 1938, Friedrichskirch do 1945, potem Koniowo. Inna spotykana forma nazwy to Woskowa – 1785, 1803, lub Waskowa.

Dla położonej na północ osady leśnej stosowano nazwę: Klein Cainowe – 1845, Klein Kainowe – 1887, Klein Friedrichskirch po 1936, do 1945, potem Koniowo Małe lub Koniówko.

Etymologia nazwy wsi: od nazwy koń, zgermanizowany zapis dopuszcza formę Kani – owo od częstego na Śląsku nazwiska Kania. Niejasna natomiast jest historia drogiej nazwy Woskowa vel Waskowa, jakoby od zajęcia mieszkańcow – bartników.

Historia wsi i dóbr:
Miejscowość powstała z osady leśnej zlokalizowanej na obszarze nabytym w XIII w. przez klasztor w Trzebnicy. Niepewna etymologia drugiej nazwy wsi Woskowo, wywodzona jest z podaniem wysokości czynszów od zawodu mieszkańców osady. Mieli to być bartnicy zobowiązani do dostarczenia klasztorowi miodu i wosku. W 1623 r. wzniesiono kościół ewangelicki – określany jako kościół cmentarny, należący do parafii ewangelickiej w Pawłowie Trzebnickim. W 1671 r. zostaje odebrany ewangelikom i popada w ruinę. Obecny kościół ewangelicki wzniesiono za pozwoleniem królewskim udzielonym w 1764 r., budowę rozpoczętą w 1767r., kończąc w 1766r. wzniesieniem dzwonnicy obok kościoła z dwoma żeliwnymi dzwonami. W historii parafii określa się fakt, że kazania głoszono po polsku i niemiecku. We wsi istniała droga wspólnota religijna – gmina staroluterańska. Swój dom modlitwy urządziła w II poł. XIX w. Był to wzniesiony na rzucie prostokąta, jednokondygnacyjny, jednoprzestrzenny budynek nakryty dachem dwuspadowym z niewielką sygnaturka od zachodu. Fasadę dodatkowo dekorowały wolutowe spływy szczytów i narożne boniowania.
Dobra, w większości składające się z lasów i kilkudziesięciu – do 55 stawów, należą od sekularyzacji dóbr klasztornych po 1810r. przez krótki okres czasu do skarbu państwa. Od 1815 przechodzą we władanie rodziny książęcej Hatzfeldów ze Żmigrodu, która dzierży je do 1945 r. Zostaje z nich wydzielone leśnictwo – istniejące już za czasów gospodarki klasztoru, ale od polowy XIX w. leśnictwo posiadające swego samodzielnego, nie podlegającego innym okręgom leśnym leśniczego, mimo to wymieniane jest z dobrami i folwarkiem w Koniowie. Interesujące jest śledzenie zmian zasięgu lasów w dobrach książęcych w XIX w., od ponad 600 ha do zaledwie 226 ha w 1938 r. Świadczy to o bardzo intensywnej gospodarce leśnej na obszarze leśnictwa w Koniowie, zwłaszcza w okresie i wojny światowej.

Układ przestrzenny wsi:
Obecny układ nie uległ zasadniczym zmianom od poł. XVIII w. Jest to wieś wielodrożna, składająca się ze starszej zapewne części wschodniej o układzie regularnej ulicówki z zabudową wysoko i szeroko frontową o zachowanym w fragmentach bruku z kocich łbów na wiejskiej drodze. Równolegle do niej oddzielona ogrodami gospodarczymi przebiega druga ulica o znacznie rzadszej zabudowie, obecnie mniejszej niż ok. 1940 r. Przy niej zlokalizowano kościół ewangelicki z cmentarzem, przylegającą do nich szkołę parafialna i pastorówkę. Zespół ten zajmuje południowo zachodnią część wsi. Naprzeciw szkoły parafialnej znajdował się rozległy folwark z zabudowaniami zgrupowanymi w regularny czworobok ze stawem pośrodku. Z zabudowań folwarku zostały zaledwie fragmenty dwu budynków gospodarczych i niecka stawu. Pośrodku omawianej ulicy wznosił się wybudowany w 2 poł. XIX w. drugi kościół w miejscowości – zbór staroluterański. Jego wygląd znany jest z ikonografii, budowla ta nie istnieje. Od południa i północy drogi połączone są przejazdami, z których południowy ujęty jest dwustronnie zabudowa, której zasięg wybiega poza granice nowożytnego siedliska w kierunku wschodnim.
Bryła kościoła ewangelickiego, obecnie katolickiego jest dominantą w nizinnym krajobrazie okolicy. Cmentarz przykościelny o zarysie prostokąta otoczony murowanym parkanem z krzyżowym układem alej lipowych zachował funkcję grzebalną. Szkoła parafialna z pastorówką stanowiła idealne dopełnienie całego zespołu i z tego względu zasługują na ochronę konserwatorską.
Na północ od wsi zlokalizowana jest niewielka osada leśna – Koniówko. Uwidoczniona na mapach z poł. XVIII w., nie zmieniła swego charakteru, dwustronnie zabudowanej kilku gospodarstwami ulicówki. W części środkowej znajdują się zabudowania leśnictwa. Na północ od zabudowań w lesie istniała leśniczówka.

Liczba mieszkańców – 351 (na dzień 30.06.2024)
Sołtys – Katarzyna Lajcht