• EN
  • DE
  • UA

Taczów Wielki

Taczów Wielki (niem. Gross Totschen) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie trzebnickim, w gminie Trzebnica.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Od zachodu, miejscowość ogranicza od sąsiedniego Brochocina linia kolejowa Wrocław - Trzebnica. 
Obecny przystanek kolejowy Brochocin Trzebnicki w latach 1899-1945 nosił nazwę Gross Totschen,
a do 1947 r. Taczów Wielki.

We wsi znajdują się domy mieszkalne z początku XX wieku. Ciekawostką jest, iż w zbiornikach wodnych w pobliżu miejscowości występują objęte ścisłą ochroną ropucha zielona oraz rzekotka drzewna. Warto również zauważyć, że na terenie miejscowości występuje stoplamek plamisty,
który należy do gatunku roślin objętych ścisłą ochroną.

W 2014r. Taczów Wielki wzbogacił się o nowy plac zabaw, który jest miejscem integracji, oraz wielu atrakcji.  

Liczba mieszkańców – 192  (na dzień 30.06.2024)
Sołtys – Renata Bisikiewicz

Śladów osadnictwa prehistorycznego posiada niewiele. Mimo to ma jedną z najstarszych metryk na terenie Gminy Trzebnica. Miejscowość istniała już na początku XII w. Miano wsi wywodzi się od imienia Tacs lub Tasz. Jej nazwę notują źródła: Tassow (1193), Tasco (1201), Tachowo (1204), Tachovo (1285), Thaczow 1306), Taczow (1397), Totschen Gross (1750-1939), po 1945 r. – Taczów Wielki.

Pierwotnie był wsią rycerską. Jej właściciel Pachozlav (Pakosław), podarował ją w latach 30. XII w. benedyktynom nowo powstałemu klasztorowi św. Wincentego na wrocławskim Ołbinie. Fundatorem tego opactwa był Piotr Włostowic, potężny wielmoża śląski, m.in. właściciel dóbr skupionych wokół Trzebnicy. Darowiznę Pakosława potwierdza dokument wystawiony 28. 06. 1149 r. przez Bolesława Kędzierzawego. Po przejęciu tego klasztoru przez premonstratensów (norbertanie, zakon kanoników regularnych), ich opat Cyprian, w 1193 r. zwrócił się do papieża Celestyn III z prośbą o opiekę stolicy apostolskiej nad klasztorem św. Wincentego i zatwierdzenie w jego posiadaniu imiennie wyliczonych miejscowości. Wśród nich była wieś Tassov. Mieszkańcy tej wsi, mieli obowiązek świadczenia na rzecz klasztoru „podworowego”, czyli musieli dawać daniny w naturze w zależności od wielkości gospodarstwa domowego.

W 1285 r. na prośbę opata, książę wrocławski Henryk IV Prawy, zezwolił klasztorowi św. Wincentego lokować Taczów jako wieś na prawie średzkim i zwolnił ją od obciążeń prawa polskiego. Jednak realizacja tej decyzji została zawieszona. Dopiero w 1346 r. opat klasztoru, w celu przeprowadzenia lokacji, sprzedał wioskę zasadźcy, Mikołajowi Stachowiczowi i jego braciom (z wyjątkiem starszego brata Michała) oraz i ich matce Elżbiecie. Mikołaj jako zasadźca został sołtysem i otrzymał w dziedziczne posiadanie 2 małe łany gruntu i 4 morgi pola, młyn, staw rybny i pastwisko dla 100 owiec. Obowiązkiem sołtysa było przewodniczenie wiejskiej ławie sądowej i zbieranie czynszów od chłopów. Z tego tytułu pobierał dla siebie – 1/3 grzywien od kar sądowych w niższej instancji i 1/9 od kar wyższego sądownictwa oraz 1/12 marek od zebranych czynszów. Chłopi zgodnie z nowym prawem za użytkowanie ziemi płacili właścicielowi czynsz – pół marki od łana i dawali daninę w naturze: 6 miar żyta, 4 miary owsa, 1½ miary pszenicy, pół miary grochu oraz kurczaka i 20 jaj. Poza tym zarówno sołtys jak i chłopi posiadający pług z zaprzęgiem mieli obowiązek pracować za darmo 3 dni w roku w majątku klasztornym. Dokument lokacyjny regulował również jakość i ilość okazjonalnych podarunków dla właściciela gruntów. Mieszkańcy tej wsi z okazji rocznicy urodzin opata i jego zastępcy mieli co roku przygotować jubilatom gościnę (sołtys dawał ⅔ a chłopi ⅓ jej części) albo zapłacić ¼ marki.

Na terenie Taczowa Wielkiego istniał też majątek klasztorny. Dobra te z czasem były dzierżawione. W 1450 r. posiadał je Wawrzik, ale już od XVII w. do kasacji dóbr klasztornych w 1810 r. były pod zarządem opactwa. W latach 1830-1837 należały do Jüttnera, a od 1845 r. do barona von Lüttwitza. Przed 1876 r. majątek ten został rozparcelowany. Pod koniec XIX w. na terenie tej niewielkiej wsi było 11 gospodarstw, których właściciele gospodarowali na 213 ha ziemi. Wśród nich było 4-5 gospodarstw kmiecych (bogatych chłopów). Prócz tych gospodarstw funkcjonowało również wolne sołectwo. Wieś liczyła wówczas 110 mieszkańców, a w 1933 r. 166.

Wieś miała charakter ulicówki zabudowanej zagrodami frankońskimi w czworobok. We wsi był wiatrak, szkoła, gospoda oraz stacja kolei szerokotorowej na trasie Trzebnica-Psie Pole, którą otwarto 1 grudnia 1886 r. Od tego czasu mieszkańcy wioski byli dość często świadkami licznych wypadków kolejowych, które miały miejsce na tej trasie. Np., jak donosiła ówczesna prasa lokalna, w niedzielę, 18 lipca 1909 r. na stacji kolejowej w Taczowie Wielkim, spośród wagonów pociągu jadącego do Wrocławia o godzinie 4. wykoleił się wagon trzeciej klasy, a jadące za nim dwa kolejne wagony potoczyły się dalej bocznicą. Wagon, który się wykoleił, uderzył w zaporę końcową, w wyniku czego dwóch pasażerów doznało obrażeń ciała. Szkodę materialną określono jako znaczną.

1 kwietnia 1939 r. Taczów Wielki oficjalnie przestał istnieć, ponieważ wieś została administracyjnie włączona do ówczesnego Moltketal czyli do Brochocina.