• EN
  • DE
  • UA

Skarszyn

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1253 r. i zaświadcza o pobieraniu ze wsi dziesięcin na rzecz wrocławskiego opactwa św. Wincentego.
W roku 1710 odkryto we wsi lecznicze źródła, później powstało modne uzdrowisko, które przetrwało do przełomu XIX i XX wieku. W XVIII wieku Skarszyn był modnym miejscem rekreacyjnym dla szlachty, arystokracji i bogatego mieszczaństwa. We wsi znajduje się pałac z 1820 r. oficyna pałacowa około 1820 r. dom szachulcowy z początku XX wieku. Na północno-wschodnich zboczach są średniowieczne stanowiska archeologiczne. We wsi znajduje się rezerwat przyrody – naturalny las mieszany z przewagą buków, które objęto ochroną.
Miejscowość podlega Nadleśnictwu Oborniki Śląskie. Do 1945 roku właściciele wsi zmieniali się, później została rozparcelowana.
Do dzisiaj zachowała się część kompleksu pałacowego - jest to typowy przykład zabudowy dworskiej w stylu neoklasycystycznym na śląskiej wsi. Zespół pałacowy z dawnym pałacem, oficyną budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi datowany jest na 1820 r.
Przez miejscowość przebiega międzynarodowa trasa rowerowa R-9 Morze Adriatyckie-Morze Bałtyckie.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie wrocławskim. W Skarszynie znajduje się także Krzyż Pokutny.

Dawne nazwy miejscowości: Scarsin – 1253, Skarsyn – 1324, 1393, 1456, Scharzyn – 1336, Skarsine – 1360, Scharschyn – 1398, Skarzyn – 1405, Skarsine – 1765-1932, Sauerbrunn – 1932-1945, Skarszyn – po 1945.

Etymologia nazwy wsi: Etymologia starej nazwy wsi – nieznana. Nowszą nazwę wsi Sauerbrunn (szczawa) można odnieść do faktu istnienia na jej terenie źródeł leczniczej wody mineralnej.

Historia wsi i dóbr oraz uzdrowiska:
W XIII w. dziesięciny ze wsi należały do klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu. W średniowieczu wieś funkcjonowała na prawie polskim, a folwark powstała na miejscu wypalonej części lasu. Nie wykluczone też, iż miejscowość wykształcona przy folwarku została później przeniesiona na prawo niemieckie. Brak informacji o sołectwie. Skarszyn zniszczono w czasie wojny trzydziestoletniej.
W r. 1714 odkryto źródło leczniczej wody mineralnej i do r. 1766 funkcjonowało we wsi modne uzdrowisko. Schyłek jego świetności przypadł na początek XIX w. W XVIII i XIX w. na terenie Skarszyna znajdowały się głównie gospodarstwa zagrodnicze, stąd też zabudowa wsi była nie tylko skromna, ale i dość rzadka. Niewielka terytorialnie wieś uzależniona była ekonomicznie od dominium o dziesięciokrotnie większym areale.

Dobra z folwarkiem powstały w XIII w. Były one później własnością następujących osób: Wilhelma de Scarsin – 1324, Busco de Scarsine – bez daty, Janke i Heinricha Nessengnese – od 1456, v. Nostitz – 1591, przed 1651, v. Promnitz – 1651, 1651-1687, v. Salisch – 1687, hrabiów v. Maltzan – przed 1700, hrabiów v. Reus – 1700 – 1766, v. Kessel – 1776 – 1776, v. Keltsch – 1778 – 1912, v. Stier – 1912 – 1937.
W Obrębie folwarku istniała zapewne nowożytna siedziba, która po przejęciu dóbr przez zamożne rody mające swe rezydencje w innych miejscowościach utraciła swe znaczenie. Nowy, obecny pałac, wraz z poprzedzającymi go oficynami zbudowano w r. 1820 w stylu neoklasycyzmu. Po wschodniej stronie pałacu urządzono ogród ozdobny. Nowy folwark założono przed r. 1826 i przebudowano w ostatniej ćw. XIX w. w l. 1830-18454 użytkowano na terenie wsi rozległe sady wiśniowe.

Uzdrowisko w Skarszynie, związane z leczniczymi źródłami odkrytymi w r. 1714 rozwinęło się dzięki Marii Eleonorze Amelii hrabinie v. Reuss i utraciło swe znaczenie wraz z jej śmiercią. Do r. jednak 1776 było modnym miejscem rekreacyjnym dla kuracjuszy z Wrocławia, zarówno szlachty, arystokracji, jak i bogatego mieszczaństwa. Wówczas też powstały potrzebne budynki kuracyjne i mieszkalne oraz założono park zdrojowy. Z budynków tych, jako już nieistniejących, należałoby wymienić: budynek nad źródłem wzniesiony w r. 1736, zachowany do 1891r. oraz dom dla gości, zbudowany w XIX w. na zajazd. Domy te usytuowane było u podnóża Winnej Góry położonej na wschód od wsi. Na terenie tym oraz na Winnej Górze założono w r. 1776 park zdrojowy. Ku źródłu prowadziła aleja wysadzona lipami wyciętymi w l. 1893-4 obsadzona ponownie kasztanowcami, topolami i klonami, częściowo zachowana do dziś. Północna część Winnej Góry pokryta bukowym lasem, przecięta cienistymi drogami była modnym odwodem w guście angielskim. Na południowym stoku wzgórza założono winnicę z tarasem dostępnym poprzez schody zdobione rzeźbą figuralną, otoczonym murem i przeznaczonym na towarzyskie spotkania. Bardzo też doceniano, szczególnie w końcu XVIII w. i ok. poł. XIX w. walory krajobrazu otoczenia wsi. Dlatego też zarówno w obrębie parku jaki i poza nim wyznaczano punkty widokowe. Z jednego z nich czytelnego jeszcze na mapie z l. 1887-1926 i położonego przy drodze ze Skarszyna do Godzieszowej roztaczał się widok na rozległe, równinne okolice Wrocławia. Obecnie jedynym śladem usytuowania tego punktu jest koliście nasadzona grupa drzew widoczna na zaoranym polu.

Układ przestrzenny wsi:
Wieś już w połowie XVIII w. o układzie wielodrożnicy miała zwarte i jednolite, ale nieregularne siedlisko, obecnie zredukowane do działek budowlanych. Zasadniczy układ dróg na terenie wsi – ukształtowany w l. 1750-1826. Już w XVIII w. w latach 1800-1937 i współcześnie skromna zabudowa nie tworzyła charakterystycznych układów przestrzennych. Nikłymi pozostałościami dawnego uzdrowiska są relikty parku zdrojowego na Winnej Górze, obecnie porośniętej lasem.
Dawny folwark położony po zachodniej stronie głównej wiejskiej ulicy i w południowej części wsi został zlikwidowany w l. 1750-1826 oraz zastąpiony przez nowy, obecny, zbudowany na południe od nowego pałacu. Obecna zabudowa folwarku pochodzi z l. 1880-1900. Po r. 1820 po wschodnie stronie pałacu założono ogród w formie gwieździście wytyczonych, krótkich alej, dwustronnie obsadzonych drzewami. Ogród ten nie istniał już w l. 1887-1932, a obecnie na jego terenie rozciąga się łąka połączona z łąka przy korycie potoku. Starodrzew zachowany na miejscu dawnego ogrodu i podjazdu przed pałacem tworzą: klony pospolite, klony jawory, kasztanowce białe, buki pospolite, buki pospolite odm. purpurowej, jesiony wyniosłe, miłorzęby dwuklapowe, platany klonolistne, dęby szypułkowe, robinie akacjowe, lipy drobnolistne.
Droga ze Skarszyna do Głuchowa Górnego obsadzona lipami. Przy drodze ze Skarszyna do Godzieszowej – pozostałości dawnego punktu widokowego.

W 2013r. został zrealizowany plan, dotyczący nowego placu zabaw, który cieszy się liczną frekwencją mieszkańców.

Liczba mieszkańców – 562 (na dzień 30.06.2024)
Sołtys – Iwona Rumińska